ارزیابی اثر تنش شوری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات زراعی در لاین های اینبرد نوترکیب گندم

به منظور بررسی اثر تنش شوری بر روابط برخی از صفات مورفولوژیک با عملکرد و اجزای عملکرد 167 لینه اینبرد و والدین آنها یعنی babaxو seri 82، آزمایشی در سال زراعی 1390-91 در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار تحت دو شرایط نرمال و شوری اجرا شد. ضرایب همبستگی سادۀ بین صفات، نشان داد از میان تمامی صفات مورد آزمایش، عملکرد بیولوژیک بیشترین همبستگی (**91/0r=) را با عملکرد دانه در شرایط نرمال داشت. در شرایط تنش شوری نیز عملکرد بیولوژیک بیشترین همبستگی (**83/0r=) را با عملکرد دانه داشت. با استفاده از رگرسیون گام به گام چهار صفت عملکرد بیولوژیک، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و تعداد روز تا سنبله دهی به عنوان صفات تأثیرگذار در شرایط نرمال وارد مدل شدند که 98 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توضیح دادند. درحالی که در شرایط تنش شوری چهار صفت عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد بوته در واحد سطح و ارتفاع بوته وارد مدل شدند. برای یافتن روابط علّی صفات، تجزیۀ علیت برای عملکرد دانه انجام گرفت که بزرگ ترین تأثیرات مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه مربوط به عملکرد بیولوژیک (87/0) و شاخص برداشت (40/0)، بزرگ ترین اثر غیرمستقیم و مثبت مربوط به وزن هزاردانه (15/0) در شرایط نرمال و بزرگ ترین تأثیرات مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه مربوط به عملکرد بیولوژیک (86/0) و شاخص برداشت (54/0) در شرایط تنش شوری بود. در ادامه با استفاده از تجزیه به عامل ها، چهارده متغیر در چهار عامل برای شرایط نرمال و شش عامل برای شرایط تنش شوری تعریف شدند که در مجموع به ترتیب 65 و 70 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند. نتایج این تحقیق در مجموع شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیکی را از معیارهای مهم مرتبط با عملکرد دانه معرفی کرد که می تواند در انتخاب ارقام و لاین های پرمحصول گندم کاربرد مطلوبی داشته باشد. علاوه بر آن، به جز عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه از مهم ترین اجزای عملکرد دانه بودند.